Hangi davranışlar mobbing davranışlarıdır?
Mobbing davranışlarına geçmeden önce davranış gruplarından bahsetmek daha uygun olacaktır. En açık ve net olduğunu düşündüğüm gruplandırmayı paylaştım:
- çalışanın kendini ifade etmesini, iletişimini engelleme gibi “kendini göstermeyi ve iletişim oluşumunu etkilemeye yönelik davranışlar”
- yokmuş gibi davranma, konuşmama, sosyal ortamda kişiyi yalnız bırakmaya yönelik “sosyal ilişkilere ilişkin saldırılar”
- dedikodu, alay etme, arkasından konuşma gibi “itibara yönelik saldırılar”
- görevleri elinden alma, bitirilmesi imkansız veya yeteneğinin altında görevler verme gibi “kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna yönelik saldırılar”
- fiziksel şiddet, cinsel taciz gibi “kişinin sağlığına doğrudan saldırılar” (Leymann)
Ülkemizde mobbing oranı ve türlerini belirlemeye yönelik sevgili hocalarım Pınar Tınaz, Sibel Gök ve Işıl Karatuna’nın yaptığı çalışmada 4 davranış grubu görüyoruz:
- işe yönelik davranışlar
- itibarı zedeleyen davranışlar
- dışlayan davranışlar
- sözlü-yazılı-görsel saldırılar
Davranış örneklerine gelince, en sık karşılaşılan davranışları aşağıda listeledim:
- yapılan yanlışlardan kişinin sorumlu tutulması
- yeteneklerinin eleştirilmesi
- çelişkili konularda itaat ettirilmesi
- işini kaybedebileceğine dair tehditler
- bağırarak iş yaptırmak
- sürekli eleştirmek
- gereksiz sorular yönelterek rahatsız etmek
- iftira atmak
- işle ilgili bilgi saklamak
- güncel olmayan bilgiler vermek
- dedikodu
- yalnız bırakmak
- uygunsuz şakalar yapmak
- iş arkadaşları önünde sürekli küçük düşürülmek
- görev dışı işler verilmesi
Mobbing süreci nasıldır?
Mobbing, bir çatışma veya tetikleyici bir olay ile başlayabilir. Toplantıda aynı fikirde olmama, erken terfi alma, amaçların çatışması gibi. Çatışma veya bir olay olmadan da başlayabilir.
Süreç genellikle, hedef alınan kişiye küçük düşürücü, onur kırıcı yorumlar, dedikodular, arkasından konuşma gibi olumsuz davranışların sergilenmesiyle başlar. Bu davranışların sürmesi, artması veya şiddetlenmesi ile mağdurda sağlık problemlerinin başlar. Mağdurun kendisini psikolojik olarak izole hissetmesi, diğerleriyle konuşmak istememe eğiliminde olduğunu gözlemleyebiliriz. Son aşamada, mağdurun kendisini tam anlamıyla izole hissetmesi, hatta kendisine iş bakması için önerilerde bulunulması söz konusu olabilir. Genel olarak süreçlerde, şiddetin artarak devam ettiği, mağdurun olumsuz etkilendiği, işten ayrılmanın gündeme geldiği durumları gözlemlemekteyiz.
